Елчӗк ҫӗрӗ ҫинче ҫуралса ӳснӗ Владислав Николаева хӑшӗсем драматург евӗр те пӗлеҫҫӗ-ха. Маттур чӑваш тӗрлӗ жанрпа хайлавсем ҫырать.
Фейсбукра вӑл паян: «Сирӗн шухӑшӑра пӗлес килет, ҫавӑнпа ҫыратӑп та ку ҫырӑва», — тесе шӑрҫаланӑ май халиччен ҫырнисене пухса 2 кӗнеке кӑларас шухӑшлине пӗлтернӗ. Пӗрремӗшне вӑл калавсен пуххи евӗр кун ҫути кӑтартасшӑн, иккӗмӗшне — кулӑш калавӗсемпе юптарусене.
«Ҫак кӗнекесем тухсан вӗсене туянакансем пулӗҫ-ши тетӗп, акӑ мӗн канӑҫсӑрлантарать мана», — Фейсбукри тусӗ-юлташӗпе, пӗлӗшӗ-паллаканӗпе канашлать Владислав Николаев. «Эсир, сӑмахран, вуланӑ пулӑттӑр-и?» — ыйтать вӑл. Шухӑша пӗлтерес кӑмӑллисем валли Владислав хӑйӗн электрон адресне те кӑтартнӑ Vlaq-Nikolayev-1974@yandex.ru.
«Ирӗклӗх» наци пӗрлӗхӗ чӑвашла ҫыпӑҫтаркӑчсем сӗннине пӗлтерет. «Чӑваш Енри пур шкула та ҫакӑн йышши ҫыпӑҫтаркӑчсен макечӗсене электрон майпа ярса пама хатӗр. Вӗсене пӗр-пӗр типографинче пичетлемелли кӑна юлать», — тесе ҫырнӑ асӑннӑ ушкӑнӑн «Контактра» страницинче.
«Тӑван шкулна маттурлантарас —
чӑвашлантарас тетӗн пулсан — ҫыр пире (irekleh@gmail.com е Ирӗклӗх ушкӑн ертӳҫисене), эпир сана та хамӑрлатӑпӑр — чӑвашлантарӑпӑр», — тенӗ унта.
Чӑвашла ҫыпӑҫтаркӑчсемпе усӑ курма чӗнсе те сӗнсе каланӑ май «Ирӗклӗх» ушкӑн «чӑваш патшалӑх чӗлхипе шкулсенче туллин усӑ курни вӑл тӗнче правипе, федерацин тата Чӑваш Республикин чӗлхе саккунлӑхӗпе клӗшӳллӗн ӗҫлени пулать», — тесе пӗтӗмлетнӗ унта.
Альбина Юрату сӑвӑҫ халӑх тетелӗсемпе туслине чылайӑшӗ пӗлет пулӗ. Вӑл унта ӑҫта тухса кӗнине пӗлтерсе тӑрать, чун ыратӑвне те уҫса парать.
Халӗ Альбина Юрату тӑван чӗлхене упрама чӗнсе ҫырнӑ. «Тӑван чӗлхене упрама хӑрар мар!!! Чӗлхене ҫухатсан хамӑра та халӑх пек ҫухататпӑр!!! Саккун пире тӑван чӗлхепе калаҫма чармасть... Давайте беречь родной чувашский язык!!! Закон нам это не запрещает... И не надо бояться открыто защищать родной язык... Ведь нам его по наследству передали наши предки... Нас за это никто в тюрьму не посадит... Если не будем защищать его, то останемся на развалинах истории... С любовью ваша Альбина Юрату...», — тенӗ унта вун-вун юрӑ валли сӑвӑ икӗ чӗлхепе ҫырнӑ автор «Пӗр класрисем» страницӑра. Хӑйӗн сӑмахне вӑл Раҫҫей Конституцийӗн 68-мӗш статйине илсе кӑтартнӑ.
Ӗнер Патӑрьел районӗнчи Первомайскинчи вӑтам шкула «Паянхи шкул вӗрентӗвӗнче чӑваш чӗлхипе литератури урокӗсенче ҫӗнӗ ӑслайсемпе тухӑҫлӑ усӑ курасси» темӑпа районти чӑваш чӗлхипе литературине вӗрентекенсем семинара пухӑннӑ.
Килнӗ хӑнасене шкулти «Ҫӑлкуҫ» фольклор ушкӑнӗн хастарӗсем (ертӳҫи- Елена Федоровна Сорокина вӗрентекен) юрӑ-сӑвӑпа кӗтсе илнӗ.
Унтан уҫӑ уроксене саланнӑч. Алевтина Селиванова Трубина Мархви ҫырнӑ «Хӑнаран» хайлавӗ тӑрӑх ҫиччӗмӗшсемпе вернисаж урок кӑтартнӑ. Елена Сорокина ертсе пынипе 8-мӗш класра вӗренекенсем К.В. Ивановӑн «Нарспи» поэминчи сӑнарсене тишкернӗ, паянхи пурнӑҫпа ҫыхӑнтарса пӗтӗмлетӳсем тунӑ.
Паянхи шкул вӗрентӗвӗнче чӑваш чӗлхипе литератури урокӗсенче тухӑҫлӑ технологисемпе усӑ курмалли ҫинчен вӗрентӳ пайӗн методисчӗ Елена Перепелкина тухса калаҫнӑ, уҫӑ уроксене кирлӗ шайра, Федерацин патшалӑх вӗренӳ стандарчӗпе килӗшӳллӗн йӗркелесе ирттернине палӑртнӑ.
Шкул ачисем «Нимене» чӑваш йӑли-йӗркине кӑтартнӑ, сӑвӑ каланӑ, юрланӑ, ташланӑ.
Бурят Республикинче тухса тӑракан «Информ Полис» хаҫатра иртнӗ уйӑхра «Хамбо лама благословил нашу семью» ятпа чӑвашри паллӑ ҫемье, Атнер Петровичпа Гажидма Дамбаевна Хусанкайсем, ҫинчен пысӑк статья пичетленнӗ.
Атнер Петрович — филолог, литература критикӗ, публицист, наци юхӑмӗнче йӗр хӑварнӑ ҫын. Гажидма Дамбаевна — преподаватель, 1963-1982-мӗш ҫулсенче Буддистсен СССРти тӗп тӗн управленийӗн ертӳҫи пулнӑ Пандито Хамбо-лама XIX Жамбал-Доржи Гомбоевӑн пӗрремӗш куҫаруҫи пулнӑ.
Бурят хаҫачӗ хӑйсен ентешӗ Гажидма Дамбаевна мӑшӑрӗпе тӑван тӑрӑхне пырсан ҫемьепе тӗл пулнӑ. Атнер Петрович мӑшӑрӗ Хамбо лама вӗсен ҫемйине ырӑ суннине тата вӑл чӑваш чӗлхине вӗренме хушнине те аса илсе каласа кӑтартнӑ. «Чӑваш чӗлхине вӗрен! Эсӗ унта пурӑнатӑн пулсан, вӑл — санӑн иккӗмӗш тӑван ҫӗршыву», — тенӗ иккен буддистсен паллӑ манахӗ.
Ӗнер паллӑ этнопедагог Геннадий Волков ҫуралнӑранпа 90 ҫул ҫитрӗ. «Хыпар» издательство ҫурчӗн «Хресчен сасси» хаҫачӗн паянхи номерӗнче ятлӑ-сумлӑ ҫак ҫыннӑн амӑшӗ ҫинчен Надежда Смирнова ӑш кӑмӑлпа ҫырса кӑтартнине пичетленӗ.
Геннадий Никандровичӑн амӑшӗпе Евдокия Михайловна Волковӑпа, автор ӑна Альтук аппа тесе те палӑртнӑ, журналист икӗ хутчен тӗл пулнӑ иккен. Юлашкинчен тӗл пулнӑ чухне Евдокия Михайловна 92-ре пулнӑ. «Вӑтам пӳллӗ, имшеркке, шурӑ тутӑр айӗнчен кӗмӗл пӗрчӗсем вӗлтӗртетеҫҫӗ. Ӑсӗ-тӑнӗ хӑйпе пӗрлех. Шӳтлеме юратать. Калӑн, ун умӗнче пысӑк, сумлӑ ӗҫре палӑрнӑ ҫынсем мар, вун-вун ҫул каялли пекех катан пиртен ҫӗлетнӗ кӗпепе, ҫӳҫе шакла кастарнӑ пӗчӗк ывӑлӗсем лараҫҫӗ», — сӑнарлать автор этнопедагогӑн амӑшне.
Кирек епле ватӑ пекех Евдокия Михайловна та ӑслӑ калаҫнине палӑрать статьяран. «Евдокия Михайловна чӑваш ачисем чӑвашла пӗлменнишӗн пит хурланса калаҫрӗ ун чухне: «Чӑвашла вӗрентмесен ача усал ӳсет, — терӗ вӑл. — Ӑсӗ хӗсӗнсех пырать, имшерленет. Вара чӑваш ачи тӑван килӗнче усрав ывӑл, усрав хӗр пулса тӑрать. Тӑван чӗлхесӗр тӑван кил ҫук, анне чӗлхисӗр ҫуратнӑ анне те — ама ҫури.
| ЮПА | 31 |
Ҫакӑн пек каларӑш пур: Мускавран ҫӳҫ касма хушсан, Шупашкарта пуҫ каснӑ, тет.
Чӑннипе мана хама ку каларӑш пит килӗшсех те каймасть.
Анчах та акӑ В.В.Путин Йошкар-Ола хулинче мӗн каланине тӑнларӑмӑр.
Унӑн сӑмахӗсем:
Заставлять человека учить язык, который для него родным не является, так же недопустимо,
<Куҫару: Ҫынна тӑван мар чӗлхене ирӗксӗр вӗрентме ҫавӑн пекех юрамасть...>
Куратӑр-и? Тӑван МАР чӗлхе пирки сӑмах пырать. Тӑван чӗлхе пирки мар!
Тепӗр хут калатӑп: В.В.Путин пуплерӗшӗнче тӑван мар чӗлхе пирки сӑмах пырать.
Вырӑнти тиексем мӗн хӑтланма пуҫланӑ-ха? Эппин, курса тӗлӗнер ҫавна!
Енчен те В.В.Путин "неродной" текен чӗлхене вӗрентни пирки каланӑ пулсан, илсе кӑтартнӑ хут ҫинче "родной" пирки сӑмах пырать.
(2017 ҫулхи юпан 28-мӗшӗнче Чӑваш наци конгресӗн Х съездӗнче каланӑ сӑмахран)
Ҫуркуннеччен выҫса вилетпӗр пуль тесен те, чӑвашсем ыраш анине пӗрех шуратса хӑварнӑ.
Раҫҫейри вак халӑхсен чӗлхисем тавра, республикӑсемпе автономисем ҫинче каллех хура пӗлӗтсем явӑнма пуҫларӗҫ пулсан та, чӑваш халӑхӗ вилсе выртма шухӑшламасть-ха. Ҫултан-ҫул пайӑрланать те ушкӑнланать, ушкӑнланать те Чӑваш наци конгресӗ тавра тата хытӑрах чӑмӑртанать.
Аслисем астӑваҫҫех тетӗп: ҫак чӑмӑртану патне хаяр кӗрешӳ витӗр ҫитмелле пулчӗ. Шовинистсем таптанине чӑтма патша саманинчех хӑнӑхнӑ. 1907 ҫулта Чӑваш Пухӑвне Юмансемпе Хурисен Чӗмпӗрте полици сӑмси айӗнче вӑрттӑн ирттернӗ, 1917 ҫулта — 100 ҫул ӗлӗк — Никольскипе Комиссаровсем, Алюновпа Николаевсем — чӗмсӗрлӗхе хӑюллӑн сирме пултарнӑ.
ЧНКана никӗслесен вырӑссем мар, чӑваш ҫыннисем пирӗн ҫине ҫав тери хаяр сиксе ларни тӗлӗнтерме пӑрахмасть. 1992-1996 ҫулсенчи элек ҫырӑвӗсене упратӑп. Кунта пире националист, тӑшман, сӑрӑ кашкӑр, ухмах тата ытти ярлӑксемпе илемлетнӗ.
«Кала-ха» вӗренӳ пособийӗ валли юрӑсем ҫырма укҫа малалла пухаҫҫӗ. Халӗ 30 пин тенкӗ пуҫтарӑннӑ. Тепӗр ҫавӑн чухлӗне яхӑн кирлӗ.
«Чӗлхене вӗренмелли уроксенче юрӑсем пӗлтерӗшлӗ вырӑн йышӑнаҫҫӗ. Ҫавӑнпа май килнӗ таран ӑна ӗҫе кӗртмелле. Вӗренӳ министерстви укҫа ҫук тесе пулӑшмарӗ. Анчах эпир ӗҫе тӑсатпӑр, юрӑсене халех хатӗрлетпӗр. Аудифайлсем валли те укҫа кирлӗ. 100 тенкӗрен ытларах уйӑрнӑ кирек епле пулӑшу та пӗлтерӗшлӗ», — теҫҫӗ ку ӗҫпе тӑрӑшакансем. «Контактра» халӑх ушкӑнӗнчи «Кала-ха» страницӑна ҫыру ҫырма пулать е 68-50-51 номерпе шӑнкӑравламалла.
Хальлӗхе ҫак ҫынсем пулӑшнӑ: Алексей Осипов (Шупашкар), Александр Ковалев (Мускав), ятне кӑтартман ҫын (Шупашкар), «Ӑнӑҫу чӗлхи» ют чӗлхесен шкулӗ, Евгений Никитин (Етӗрне), Ольга Николаева (Ульпи, Париж), Анатолий Миронов (Швеци), Марина Андреева (Шупашкар), Николай Иванов (хӑй ӑҫтанне кӑтартман).
Ксения Собчак журналистка ячӗпе чӗлхесене хӳтӗлеме ыйтса ҫыру янӑ. Ӑна «Контактра» халӑх сетӗнчи «Тутарсем Собчакшӑн» (Татары за Собчак) пуҫару ушкӑнӗнче пичетленӗ. Уҫӑ ҫырура тутар, чӑваш, пушкӑрт тата Раҫҫейри ытти чӗлхене хӳтӗлеме ыйтнӑ.
Пӗлменнисене пӗлтерер: Ксения Собчак Раҫҫей Президенчӗ пулас шухӑшлине пӗлтернӗ.
«Пирӗн тӑван тутар чӗлхине хӳтӗлеме ыйтатпӑр пулин те пирӗн ҫырӑвӑмӑрӑн тӗллевӗ политика сӗмӗллӗ. Тутар чӗлхине кӑна мар, пушкӑрт, чӑваш, якут, мари тата ҫӗршыври ытти наци чӗлхисене хӳтӗлеме ыйтатпӑр», — тенӗ ҫырура.
Маларах Чӑваш халӑх сайчӗ «Ирӗклӗх» общество организацийӗ республикӑра граждансен прависене хӗсӗрлениyе палӑртнине пӗлтернӗччӗ. Аса илтерер: ку влаҫ органӗсен ӗҫӗ-хӗлне ҫутатса паракан сайтсене пырса тивет тенӗччӗ.
+2.3 °C